یکی از چالش برانگیزترین موارد در حوزه بهداشت و سلامت فردی، درمان اعتیاد است. مهمترین فاکتور در زمینه درمان اعتیاد هم، تمایل و همکاری شخص در تمام طول دوره درمان است. درصورتی‌که شخص متقاضی در طول دوره درمان همکاری نکند و برای درمان بی‌میل باشد، رسیدن به نتیجه مطلوب و پایدار غیرممکن خواهد بود. از این رو پزشکان همواره به دنبال راه حل‌هایی برای درمان اعتیاد بوده‌اند که برای افراد متقاضی از جذابیت مطلوبی برخوردار باشد. یکی از این روش‌های مطلوب و جدید، درمان ترک اعتیاد با نوروفیدبک است. اما اینجا ممکن است، این سؤال مطرح شود که چرا افراد برای درمان اعتیادشان باید مایل باشند هفته‌ای دو بار با الکترودهایی که به سرشان چسبانده می‌شود، به مدت ۳۰-۴۵ دقیقه، به کامپیوتری متصل شوند که مدام در حال بوق بوق کردن است؟ پاسخ واضح و روشن است، تسکین.
یکی از مزایای درمان اعتیاد با نوروفیدبک ، در بهبودی معتادان به الکل و مواد مخدر این است که اثری مشابه مواد مخدر (ولی به میزان کمتر) در مغز آن‌ها تولید می‌کند، اما با این تفاوت که این اثر بدون عوارض جانبی و عواقب منفی است.
نوروفیدبک چیست؟
الکتروانسفالوگرافی (EEG) یک روش پایش الکتروفیزیولوژیک برای ثبت فعالیت‌های الکتریکی مغز است. در این روش سنسورهای پلاستیکی سفید به سر شخص متصل می‌شوند و با استفاده از سیم‌هایی به رایانه اصلی متصل می‌شوند. با توجه به توانایی مغز در تغییر و انطباق الگوهای جدید (به نام نوروپلاستیک)، مغز قادر به ایجاد مسیرهای عصبی جدید است که با گذشت زمان، پایدار می‌شوند. در اعتیاد فعال، مسیرهایی عصبی ایجاد می‌شوند که مصرف مواد مخدر را تقویت می‌کنند. در دوره نقاهت با استفاده از روش نوروفیدبک، ما سعی می‌کنیم این مسیرها را مسدود کنیم.
در روش نوروفیدبک برای اعتیاد، از بیوفیدبک EEG، به عنوان وسیله‌ای غیرتهاجمی برای آموزش مغز جهت تنظیم مجدد مسیرهای عصبی استفاده می‌شود. سنسورهای EEG فعالیت‌های امواج مغزی را ثبت می‌کنند. بازخورد به این صورت است که رایانه هنگام مشاهده فعالیت امواج مغزی خاصی به مغز پاداش می‌دهد. اما این روش دقیقاً چطوری به درمان اعتیاد می‌کند؟
نوروفیدبک چگونه به درمان اعتیاد کمک می‌کند؟
واقعاً استفاده از نوروفیدبک به عنوان ابزاری برای درمان اعتیاد، چگونه است؟ به‌طورکلی، یک فرد مبتلا به اعتیاد با دو چالش اصلی دست وپنجه نرم می‌کند، چالش اول مربوط به تحریک شدن بیش از حد برای مصرف مواد مخدر است، و چالش دوم حالتی است که در اثر عدم استفاده از مواد مخدر فرد دچار بی‌تحرکی می‌شود. به هرحال یک معتاد همواره با یکی از این چالش‌ها درگیر است و مدام بین این دو حالت نوسان می‌کند.
- اگر فرد در اثر مواد مخدر بیش از حد تحریک شود، دچار اضطراب، تکانشگری، و واکنش‌پذیری می‌شود، و به‌طورکلی در پوست خود نمی‌گنجد.
الکل ، بنزودیازاپین‌ها و مواد افیونی این حالت را آرام می‌کنند، البته با عواقب اغلب کشنده‌ای هم همراه هستند. روش دیگر برای به‌دست آوردن این آرامش استفاده از روش نوروفیدبک است. نوروفیدبک می‌تواند برای پاداش دادن به مغز و سیستم عصبی، به‌منظور رسیدن به آرامش استفاده شود. در این روش، مغز بازخورد دریافت می‌کند و جایزه‌ای به وی تعلق می‌گیرد (مانند دیدن سفینه فضایی روی صفحه یا شنیدن صدای امواج اقیانوس). مغز سپس به دنبال کسب مجدد پاداش برمی‌آید و در نتیجه خود را برای آرام‌سازی تنظیم می‌کند. نتیجه این است که بیمار تا حدودی مانند آنچه در گذشته با استفاده از مواد مخدر آرام می‌شده است، به آرامش می‌رسد.
- در حالت دیگر، مغز کم تحریک می‌شود، و شخص اغلب با این حالت دست‌و‌پنجه نرم می‌کند و دچار، افسردگی، کم‌انرژی بودن، و احساس ناامیدی می‌شود.
داروهایی مانند کوکائین، مت آمفتامین و سایر محرک‌ها احساس بیداری و زنده بودن را در فرد ایجاد می‌کنند، و البته باز هم عواقب ناگواری را به همراه دارند. روش نوروفیدبک برای شخصی که این حالات را تجربه می‌کند، به تشویق مغز برای تولید امواج مغزی با فرکانس بالاتر کمک می‌کند. در نتیجه موجب می‌شود فرد دچار، افزایش تمرکز، اوج گرفتن روحیه، افزایش انگیزه، و افزایش سطح انرژی شود.
در اینجا توجه داشته باشید که پروتکل‌های جداگانه در دستگاه نوروفیدبک برای هر شخص براساس علائم آن‌ها تعیین می‌شود. اما در نهایت مغز یک سیستم خودتنظیم است که برای یافتن تعادل خود به‌سادگی به کمی اعلان نیاز دارد. بنابراین، اگرچه دانش زیادی در این فرآیند دخیل است، اما در کل این یک پدیده ارگانیک است که مغز سعی می‌کند تا خودش را به حالت تعادل برساند. بدن ما در صورت داشتن شرایط مناسب، توانایی‌های ذاتی عمیقی دارد که می‌تواند بسیاری از ناهنجاری‌های موجود را اصلاح کند.
با پیگیری جلسات درمانی به صورت مداوم، آرامشی که در جلسات نوروفیدبک ایجاد می‌شود، متانت طولانی مدت را امکان پذیر می‌کند، زیرا دیگر نیازی به تسکین فوری نیست. جلسات درمانی مداوم همچنین به جلوگیری از عود کردن یکباره نیاز به مواد مخدر کمک می‌کند.